Wat is alkalische fosfatase?
Alkalische fosfatase (AF) is een enzym dat onder andere in de botten, de lever en de galwegen voorkomt. Aan de hand van alkalische fosfatase kan bijvoorbeeld worden bepaald of iemand beschadigd botweefsel of leverschade heeft. Ook worden de bloedwaarden van alkalische fosfatase gebruikt om het effect te bepalen van de behandeling van een leveraandoening of uitzaaiingen van kanker in bot / lever. De meest voorkomende oorzaken van een verhoogde waarde voor alkalische fosfatase zijn:
- Een leveraandoening
- Een aandoening van de galwegen
- Een botziekte
Alkalische fosfatase: normaalwaarde
De normale waarde van alkalische fosfatase in het bloed is bij gezonde volwassenen minder dan 125 U/l. Bij kinderen jonger dan 12 jaar is deze waarde hoger vanwege de groei. Over het algemeen bedraagt de waarde bij kinderen <300 - 350 U/l. Tijdens een groeispurt kan deze waarde nog iets hoger zijn. Ook bij zwangere vrouwen zijn de normaalwaarden iets hoger in vergelijking met gezonde volwassenen, namelijk <200 U/l.
Alkalische fosfatase te hoog
Als de waarden van alkalische fosfatase hoog zijn, duidt dit veelal op leverschade of botschade. Alkalische fosfatase is vaak ook verhoogd bij obstructie van de galwegen (bijvoorbeeld door een tumor of door galstenen). Om te bepalen of het gaat om lever- of botschade zal een zogenaamde γGT-test worden gebruikt.
Indien er sprake is van leverschade, zijn zowel de γGT-waarde als alkalische fosfatase verhoogd. Bij het bepalen van leverschade worden vaak ook de ASAT-, ALAT- en bilirubine-bloedwaarden getest. Dit zijn vrij specifieke testen om diagnose te stellen voor leveraandoeningen. Als er inderdaad sprake is van een leveraandoening, kan elk van deze bloedwaarden sterk verhoogd zijn.
Bij een obstructie van de galwegen zijn de ALAT en ASAT vaak minder sterk verhoogd dan alkalische fosfatase, γGT en bilirubine.
Weer een andere verhouding geldt bij botschade. In dat geval is alkalische fosfatase te hoog maar de γGT-waarde niet verhoogd. Dergelijke waarden zijn bijvoorbeeld mogelijk bij bepaalde botziekten, bij uitzaaiingen van kanker in de botten of tijdens het herstel van een fractuur. In sommige gevallen zijn bij deze patiënten ook de waarden voor fosfaat en calcium hoger dan normaal.
